Kolesterol Diyeti

Kolesterol, vücudumuzun düzgün çalışması için gereklidir. Ancak kanda istenenden yüksek seviyelerde bulunması koroner arter hastalığı ve diğer kalp hastalıkları için risk unsuru oluşturur.

Kolesterolün büyük kısmı vücutta sentezlense de hayvansal besinlerle de vücuda alınmaktadır.

Bu sebeple hayvansal gıdaların günlük beslenme planına dengeli şekilde dağıtılması önemlidir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli nokta şudur. Sadece hayvansal ürünler tüketince kolesterolümüzün yükseleceğini düşünmek yanlıştır.

Gereğinden fazla enerji alınması sonucunda alınan fazla enerji vücudumuzda yağa dönüşür. Yağın taşınması içinde kolesterole ihtiyaç duyulacağından LDL kolesterol ve toplam kolesterol seviyesi artar. Bu sebeple diyette dengeli enerji alımı önemli bir noktadır.

Uygulanan beslenme tedavisi ise iki basamaklıdır. İlk olarak birinci basamak diyeti ile başlanır. İstenilen sonuca ulaşılamaması halinde 2. basamak diyeti uygulanarak ortalama olarak 6 aylık bir diyet tedavisi denenir.

Besin ögesi Enerjinin besin ögesinden karşılanması önerilen oranları ve kolesterol düzeyleri

Öncelikle kişinin kan değerlerine özel uygun beslenme planı oluşturulur. Ayrıca ağırlık fazlası varsa kilo kaybı hedeflenir.

Yüksek oranda doymuş yağ asiti içeren bir diyetle serum kolesterol ve LDL kolesterol artarken, tekli doymamış yağ asitlerinin alımı ile HDL kolesterol düzeyleri yükselmektedir.

Tekli doymamış yağ asitlerinin kaynağı olan zeytinyağı tüketiminin yüksek olduğu Akdeniz tarzı beslenme modelinin kardiyovasküler mortalite ve morbidite riskini azalttığı çeşitli araştırmalarla kanıtlanmıştır (Kaynak 1).

Çoklu doymamış yağ asitlerinden omega-3 yağ asitleri balık, ceviz, fındık, keten tohumu, kanola, soya gibi ürünlerde bulunmaktadır. Omega-3 yağ asitleri LDL kolesterol yapımını azaltarak kan trigliserit düzeyini, kan basıncını düşürmektedir

Kardiyovasküler hastalıklar üzerine yararlı etkileri olduğu bilinen diyet posasının günlük 20-30 gram tüketilmesi önerilmektedir. Bunlara ilave olarak günlük bazda tam tahıl, sebze ve meyve (asgari 3-4 porsiyon), haftada en az iki gün balık, yağlı tohumlar ve 4 gün kurubaklagil tüketilmelidir.

Yüksek Kolesterolde Beslenme Önerileri

Süt ve süt ürünleri yarım yağlı veya yağsız tercih edilmelidir.

Tüketilen hayvansal yağların miktarı sınırlanmalıdır. Tereyağı gibi hayvansal yağlar yerine sızma zeytinyağı kullanılmalıdır.

Etin yağsız kısımları tercih edilmelidir. Kırmızı et yerine tavuk/balık gibi et ürünleri daha fazla tercih edilebilir.

Günlük beslenme planında tam tahıllar tercih edilmeli, kuru baklagillere yer verilmelidir. 

Yulaf, yüksek oranda lif içeren ve kolesterol düşürülmesinde etkisi olduğu öne sürülen bir besindir. Düzenli yulaf tüketiminin total kolesterol ve LDL kolesterol düzeylerinde azalma sağladığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Beslenme planında yulafa yer verilmelidir.

Sebze ve meyve (özellikle sebze) tüketimi arttırılmalıdır (Kaynak 2).

Besinleri pişirirken kızartma yerine ızgara/fırınlama/buğulama yöntemleri tercih edilmelidir.

Market alışverişlerinde gıda etiketi okumak alışkanlık haline getirilmelidir. Etiketlerde yer alan trans yağ, doğmuş yağ, ilave şeker içeriklerine dikkat edilerek ürün seçimi yapılmalıdır.

Kabuklu kuruyemiş tüketimi sağlanmalıdır.

Yapılan çalışmalar çoklu doymamış yağ asitlerinden zengin ceviz, fındık ve badem gibi kuruyemişlerin toplam kolesterol ve LDL kolesterol üzerinde azaltıcı etkiye sahip olabileceğini göstermiştir.

Yeşil çay

Yeşil çay tüketiminin toplam kolesterol ve LDL kolesterol seviyelerinde azalma sağladığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Ayrıca yeşil çay, LDL kolesterolün oksitlenmesini ve atardamarlarda plaklar oluşturmasını önleyebilen antioksidanlar açısından da zengindir (Kaynak3, 4).

Omega 3 yağ asitleri

LDL kolesterol oluşumunu azaltmakta ve kan trigliserit düzeyi ile kan basıncını düşürmektedir. Haftada iki kere yağ bakımından zengin olan ton balığı, somon, ringa veya orkinos gibi balıkların tüketimi önerilmektedir. Balık tüketmeyen kalp damar hastası bireyler omega-3 takviyesi için doktorlarına danışabilirler.

Sigara ve diğer türün ürünleri kullanılmamalıdır. Bu ürünlerin kullanımı HDL kolesterol seviyesinde düşüşe sebep olmaktadır.

Alkol tüketimi sınırlandırılmalıdır.

Haftada en az 150 dakika olacak şekilde egzersiz (yürüyüş, koşu, yüzme gibi) yapılmalıdır.

Düzenli fiziksel aktivite LDL kolesterol ve trigliserit seviyesini azaltırken HDL kolesterol seviyesini arttırıcı etki göstermektedir.

Yaşam tarzı değişiklikleri hastalığı kontrol altına almazsa, doktor kontrolünde kolesterol düşürücü ilaçlarla tedavi gerekir.