Kolesterolü Tanıyalım

Kolesterol, karaciğer ve diğer hücrelerce vücudumuzda doğal olarak üretilen ve kan plazmasında taşınan bir yağ benzeri maddedir.

Başta karaciğeriğimiz olmak üzere birçok farklı dokuda sentezlenebilen kolesterol hücre zarının yapısında bulunur. Sağlıklı bir insanda kolesterolün dörtte üçü vücutta sentezlenir. Geriye kalan kısmı ise besinlerle birlikte vücudumuza alırız.

Sağlıklı hücrelerin oluşabilmesi, D vitaminin sentezlenebilmesi için kolesterole ihtiyacımız vardır. Kolesterolün vücudumuzda çok sayıda işlevi olsa da kan dolaşımında yüksek seviyelere ulaşması başta kalp ve damar hastalıkları olmak üzere birçok hastalığın oluşmasına zemin hazırlayabilir.

Kolesterol çeşitleri nelerdir?

Kolesterolün vücudumuzda taşınabilmesi için karaciğer lipoproteinler üretir. Pek çok farklı lipoprotein türü olmakla birlikte en çok bilinenleri düşük yoğunluklu/dansisiteli lipoprotein (LDL) ve yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) dir.

Kötü kolesterol ‘LDL’ nedir?

Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL: “low-density lipoprotein”) dokudaki kolesterolü atar damarlarda vücutta ihtiyaç duyulan yerlere taşır. LDL seviyesi uzun süre belirli değerlerin üzerine olursa atar damarlarda (arter) kolesterol birikerek damarların daralmasına neden olabilir.

Atar damar duvarlarında plakların oluşması ise ateroskleroz olarak adlandırılır. Ateroskleroz da oluşan plaklar da aterosklerotik plaklardır. Bu plaklar beyin, kalp gibi hayati organların beslenmesinden sorumlu damarları tıkayarak çeşitli hastalıkların oluşmasına sebep olabilir.

İşte LDL’ nin kötü kolesterol olarak adlandırılmasının sebebi tam olarak budur.

İyi kolesterol ‘HDL’ nedir?

Yüksek yoğunluklu lipoprotein HDL (HDL: “high-density lipoprotein”) ise kolesterolün vücuttan atılmasını sağlamak amacıyla damarlardan karaciğere geri dönmesine yardımcı olur. Böylelikle kolesterolün atar damarlarda birikmesini engelleyerek kalp damar hastalıkları oluşma riskini önler. Bu durumda HLD’ nin iyi niteliğini hak ettiğini gönül rahatlığıyla söyleyebiliriz. HLD değerlerinin erkeklerde 40 mg/dl den, kadınlarda 50 mg/dl dan yüksek olması istenir.

Trigliserit nedir?

Trigliseritler başka bir lipit/yağ türüdür. Kolesterolden farklı olarak trigliseritler vücutta enerji kaynağı olarak değerlendirilir. Eğer ihtiyacımızdan fazla kalori tüketirsek fazladan aldığımız enerji vücudumuzda trigliserit olarak yağ hücrelerimizde depolanır. Yani ihtiyacımızdan fazla kalori ile beslendiğimizde vücudumuzda trigliserit seviyelerinde artış oluşur. Trigliserit yüksekliği ise kötü kolesterolün normal değerlerden yüksek olmasında olduğu gibi kalp ve damar hastalıkları, inme için risk faktörüdür.

Kolesterol değerleri kaç olmalı?

Lipit düzeylerinin referans aralıkları (NCEP ATP III)

Yapılacak kan testleri neticesinde kolesterol ve trigliserid seviyelerinin istenen değerlerde olmaması durumunda neden tespit edilerek buna göre tedavi planı uygulanır.

Peki kolesterol neden yükselir?

Sağlıksız Beslenme: Hayvansal kaynaklı besinler kolesterol içermektedir. Hayvansal besinlerin fazla tüketimi, hayvansal yağların fazla kullanılması, trans yağ içeren fast food ve pastane ürünlerinin fazla tüketilmesi kolesterol seviyesinin yükselmesine sebep olur.

Vücutta kolesterolün fazla üretilmesi: Kolesterol yalnızca besinler aracılığı ile vücuda alınmaz. Daha fazla miktarı vücutta üretilmektedir. Vücudumuzda üretilen kolesterol miktarının fazla olmasının sebebi genetik yatkınlık ve kilo fazlalığı ile ilişkilidir. Nadir görülen genetik geçişli ailesel hiperkolesterolemi hastalığında vücut tarafndan LDL kolesterol atılamaz.

Tütün ürünleri kullanımı: HDL kolesterol seviyesini düşürebildiği gibi damar duvarlarında hasara neden olarak yağ birikimine sebep olabilir.

Hareketsizlik: Düzenli egzersiz vücudumuzda HDL seviyesinin artmasına katkı sağlarken LDL kolesterolün miktarını azaltır.

Yaş: Yaş arttıkça yüksek kolesterol riski de artmaktadır.

Obezite

Kolesterol nasıl düşürülür?

Yüksek kolesterol seviyesinin sebep olabileceği sağlık riskleri önleyebilmek için tedaviye hemen başlanmalıdır. İlaç tedavisine hekimler tarafından karar verilir. Hekimlerin önerileri doğrultusunda diyetisyenler tarafından uygun beslenme planı hazırlanır.

Diyet tedavide daima ilk yaklaşımdır. Ayrıca bazı yaşam tarzı değişiklikleri de tedavinin bir parçasıdır.