Vücut Ağırlığında Etkili “Leptin Ve Leptin Direnci”

Vücut ağırlığını düzenleyen hormonlardan biri olan leptin, obezite ile yakın ilişki içerisindedir.

Vücudumuzun bu hormona yanıt vermediği bir durum olan leptin direncinin insanlarda yağ kazanımının sebeplerinden biri olduğu düşünülmektedir.

Bu yazımda sizlere leptin hakkında bilmeniz gerekenlerden ve obezite ile ilişkisinden bahsedeceğim.

Leptin ile Tanışın

Leptin, vücudumuzda esas olarak beyaz yağ dokularından salgılanan bir hormondur.

İştahı azaltıcı etkisi sebebi ile “tokluk hormonu” olarak da adlandırılmaktadır.

Leptin, beyinde hipotalamustaki reseptörlerine bağlanarak tokluk hissi yaratmakta ve bu sayede artık yemek yemenize gerek olmadığı mesajını iletmektedir.

Ayrıca doğurganlık, bağışıklık ve beyin fonksiyonları ile ilgili birçok farklı işlevi vardır.

Bununla birlikte leptinin ana rolü, vücudumuzda ne kadar yağ depoladığımız da dahil olmak üzere uzun vadeli enerji dengesinin sağlanmasıdır. İnsanların aç kalmasını önlemenin yanı sıra çok fazla yemesine engel olmak için çalışır.

Leptinin, aşırı yememizi engelleyen mekanizmasında bir bozukluk oluşması ise obezite gibi sağlık sorunlarının oluşumuna sebep olabilir.

Leptinin Beyin Üzerindeki Etkileri

Leptin vücudumuzda yağ hücreleri tarafından üretilir. Yağ hücreleri, leptin aracılığı ile beynimize ne kadar vücut yağımız olduğu bilgisini iletir.

Kan dolaşımındaki yüksek seviyeleri beyne yağ depolarımızın fazla olduğunu söyleyerek enerji harcamasını mümkün kılar.

Düşük seviyeleri ise beyne, yağ depolarının az olduğunu ve yemek yememiz gerektiğini söyleyerek enerji harcamasını azaltır.

Yemek yediğimizde leptin seviyeleri yükselir ve daha az yemek yeriz. Yemek yemediğimizde ise leptin seviyesi düşer ve bu noktada yemek yemeye teşvik ediliriz.

Bu tür bir sistem, negatif geri besleme döngüsü olarak bilinir ve solunum, vücut ısısı ve kan basıncı gibi birçok farklı fizyolojik fonksiyonun kontrol mekanizmalarına benzer.

Leptin Direnci Nedir?

Obezitesi olan kişiler yüksek yağ oranına sahiptir. Leptin, yağ hücrelerinden salgılandığı için ne kadar fazla vücut yağına sahipsek o kadar fazla üretimi gerçekleşir.

Bu sebeple obeziteli kişilerde leptin çok yüksek seviyelerde bulunur.

Leptin yüksek seviyelerdeyken, beynin yeterli yağ deposuna ve enerjiye sahip olunduğunu bilmesi gerekir.

Fakat obeziteli kişilerde leptin sinyalleri düzgün çalışmayabilir. Dolaşımda bol miktarda leptin olsa bile beyin bunu göremez.  

Yani, kilo kaybı açısından önemli olan daha fazla leptin değildir. Beyninizin sinyali ne kadar iyi yorumladığı çok daha önemlidir.

Leptin direnci olarak bilinen bu durumun obeziteye biyolojik olarak katkıda bulunan ana etkenlerden biri olduğu düşünülmektedir (1).

Beyin leptin sinyalini alamadığında, vücudumuzda depolanmış yeterli enerjiden fazlası bulunduğu halde açlık çektiğimizi düşünür. Bunun sonucunda vücut yağı kazanmak için daha fazla yemek yenmesini ve daha az enerji harcanmasını teşvik eder (2).

Daha fazla yemek yenilmesi kilo alımının altındaki bir neden olduğu gibi, kilo alımı, hormonal bir bozukluk olan leptin direncinin bir sonucu da olabilir (3).

Leptin direnciyle mücadele eden birçok insan için, leptin kaynaklı açlık sinyalinin üstesinden gelmeye çalışmak oldukça zordur.

Leptinin Kilo Verme Üzerindeki Etkisi

Leptin direnci, birçok diyetin uzun vadeli kilo kaybı sağlayamamasının nedenlerinden biri olabilir.

Leptine dirençli olduğunuzu varsayalım. Halen, kilo vererek yağ kütlenizi azaltabilir ve leptin seviyelerinde önemli ölçüde düşüş sağlayabilirsiniz.

Fakat bu, leptin direncini mutlaka tersine çevirmeyebilir.

Leptin seviyesi düştüğünde, hormonun çalışma mekanizması gereği açlık ve iştah artar. Ayrıca dinlenme metabolik hızı azalarak daha az kalori yakılmasına sebep olur.

Beyin aç olduğunuzu düşündüğünden kayıp vücut yağını kazanmak için güçlü mekanizmalar başlatır.

Bu durum, çoğu insanın kilo kaybından kısa bir süre sonra kilo aldığı yo-yo döngüsüne girmesinin sebebi olabilir.

Peki Leptin Direncine Neden Olan Nedir?

Leptin direncinin ardında tanımlanan bazı potansiyel mekanizmalar mevcuttur (4, 5).

Bunlar:

İnflamasyon: 

Hipotalamustaki inflamatuar sinyal, leptin direncinin önemli bir nedeni olabilir.

Serbest yağ asitleri: 

Kan dolaşımında yüksek serbest yağ asitlerine sahip olmak, beyindeki yağ metabolitlerini arttırarak leptin sinyallemesine müdahale edebilir.

Yüksek leptin seviyelerine sahip olmak: 

Yüksek leptin seviyelerine sahip olmak, leptin direncine neden olur.

Bu üç potansiyel mekanizma da obeziteye bağlı olarak artmaktadır.

Leptin Direnci Tersine Dönebilir mi?

Bu konuda fazla teori olsa da leptin direncinin nasıl tersine çevrilebileceği tam olarak açık değildir.

Bazı araştırmalar, diyete bağlı inflamasyonu azaltmanın leptin direncini tersine çevirmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. 

Genel olarak sağlıklı bir yaşam tarzına odaklanmanın etkili bir strateji olması muhtemeldir.

Leptin Direncini Tersine Döndürmek İçin Ne Yapmalı?

İşlenmiş besinlerden kaçınmak:

Yüksek oranda işlenmiş besinlerin fazla tüketimi inflamasyona neden olabilir (6).

Çözünür lif tüketimini arttırmak:

Çözünür lif içeren besinlerin yeterli miktarda tüketimi, obezite gelişim riskini azaltmakla birlikte kilo vermeye yardımcı olabilir.

Egzersiz: 

Düzenli fiziksel aktivite, leptin direncini tersine çevirmeye yardımcı olabilir (7).

Yeterli Süreli ve Kaliteli Uyku Uyumak: 

Uykunun yeterince alınamaması leptin ile ilgili sorunlara sebep olabilir (8).

Trigliserit seviyesini azaltmak: 

Yüksek trigliseritlere sahip olmak, leptinin kandan beyne taşınmasını engelleyebilir (9). 

Bol miktarda protein tüketmek: 

Diyette protein içeren besinleri bol miktarda tüketmek leptin duyarlılığında iyileşme sağlayarak otomatik kilo kaybı gerçekleştirebilir (10).

Sonuç itibariyle;

Leptin direnci obezite ve kilo vermede zorluk yaşanmasının nedenlerinden biri olabilir. Fakat kesinlikle tek neden değildir. İşlenmiş besinlerden zengin beslenme, aşırı kalori alımı, hareketsizlik gibi diğer faktörlerin varlığı göz ardı edilmemelidir.

Ayrıca leptin direncini ortadan kaldırmanın belirlenmiş tek bir yolu yoktur. Diyetinizde ve yaşam tarzınızda olumlu değişiklikler yapmak, leptin duyarlılığını iyileştirmenin ve kilo kaybı teşvik etmenin çok daha etkili bir yoludur.